Mesnevi doğu klasik edebiyatında , şiir tarzlarından birinin adıdır. Uzun şiirlerde kafiye bulmak zorluğu, aynı şiirde bir sözün kafiye olarak tekrarlanmasının kusur sayılması dolayısı ile her beytin iki mısrasının kafiyeli olmasını, fakat beyitler arasında kafiye bakımından benzerlik bulunmaması esasına dayanır.

Mevlana'nın en önemli eseri Mesnevidir. Farsça ve aruz vezniyle yazılmıştır. İçiçe anlatilan hikayelerle tasavvuf öğretisinin açıklanmasıdır. Mesnevi 6 cilde ayrılmış 25.700 beyitten oluşur.

Kendi eseri Mesnevi için Mevlana: “Mesnevi’miz, birlik dükkanıdır; Birden başka ne belirirse puttur” beytiyle övmekte.

Mevlana’da olaylara boyun eğmek, miskince yaşamaya katlanmak, çalışmadan yaşamak duygularının bir zerresi bile yoktur. O’nda, zulmü, gadri, hıyaneti, dünya alanından silmek duyguları hakimdir. Ve Mevlana’nın tasavvufu mistik bir tasavvuf değil, dinamik ve realist bir tasavvuftur. Mevlana hayatıyla buna örnek olmuştur.

“Ayran kasem önümde oldukça, vallahi kimsenin balını düşünmem ben;

Azıksızlık, ölümle kulağımı bursa bile hürriyeti kulluğa satmam ben.” Der.

"Bu kitap içinde çeşit, çeşit dallar, su gözeleri olan cennetler cennetidir. Derinliklerinde akan bir su gözesi, manevî makamlara yükselen yolun başlangıcında bulunan yolcular için cennetteki selsebil çeşmesi gibidir. O yolda ilerlemiş rütbeler ve kerametler sahipleri için "makamların hayırlısı, sözlerin en güzeli" diye isimlendirilir. Hayırlılar ve hayır sahibi olanlar orada yerler ve içerler. Nefsine kölelikten kurtulmuş hürler ondan ferahlanıp şad olurlar. Bu kitap Mısır'daki Nil nehri gibi sabırlı olanlara şarap ve firavun soyu ile kafirlere hasrettir." der. Kitap biştov(dinle) diye başlar ki bu “b “ besmelenin “b” si olsa gerekir. “İşit neyden nasıl hikaye eder Ayrılıklardan şikayet eder. Kamışlıktan kestiklerinden beri ben ağlarım, kadın ve erkek ağlamaktalar. Ayrılıktan parça, parça olmuş bir göğüs istiyorum. Ona hasret derdinin ne olduğunu söyleyeyim İnsanoğlunun aslı ruhaniyet alemidir. Dünya ise imtihan yeridir. Ben her bir cemiyette ağlar oldum. Halleri iyi ve kötü olanlara çift oldum. Arkadaş oldum. Herkes kendince bana yar ve dost oldu. Fakat benim içimdeki sırlarımı aramadı. Benim sırrım benim feryadımdan uzak değildir, fakat sırrımı anlayacak göz ve kulakta o nur yok. Beden candan ve can bedenden gizli değil. Lakin canı görmeye kimsenin izini yok. Bu "ney"in sesi ateştir, rüzgar değildir.

Her kim bu ateşi tutmazsa yani bu ateşe malik değilse yok olsun. Yarandan ayrılıp kesilen kimseye, "ney" yar ve arkadaştır. "Ney" in perdeleri perdelerimizi yırttı

Aşk ateşi "ney" e düştü. Aşk ateşinin kaynaması ise şaraba düştü. Ney gibi hem zehir hem panzehir özelliğine sahip bir keyfiyet kim gördü ?

Ney gibi arkadaş sevgisi ile içi özlem dolu olanı kim gördü ? Ney kan ile dolu olan yolun sözünü ve mecnunun aşk hikayelerini açıklar. Bu akıl ve fikrin mahremi hayran olandan başkası değildir. Dilin müşterisi ve isteklisi de ancak kulaktır. Gam ve kederlerimizde günler vakitsiz geçti. Günler ateşlerle yoldaş oldu. Günler gittiyse gidin de, korkuya gerek yok. Ey zat, senin gibi pak yok, sen kal, yeter! Balıktan başkası suya kandı. Rızıksız ve nasipsiz olanın günü gecikti. Uzun oldu. Çiğ, ham, acemi olanlar, pişmiş, tecrübe görmüş olanların halini anlayamaz. O halde sözün kısa olması gerektir vesselam.”

Şimdi bu on sekiz beyitten ne anlayalım, bu ney nedir? Ney İnsan-ı Kamil midir? Kesilip getirildiği birlik kamışlığı, umman Allah’ın birliği midir? Kendi varlığından geçmiş, gerçek varlıkla varolmuştur. Mana bu ise, Ney mecazdır o halde.

“Men zi can-ı can şikayet mikunem

Men neyem şaki rivayet mükunem”(Ben canın canından şikayet etmedeyim; ama gerçekte şikayetçi değilim, rivayet etmedeyim ancak.) der Mevlana.

Değerli okurlar, bu mevzunun burada işi ne, böbrek hastalığı ile ilgisi ne demeyin, güzel ahlaklı insanlardan oluşan toplumlar medeniyeti var eden refah toplumu olurlar, Mesnevi pek çok açıdan şikayetçi olduğumuz iyileşmez dediğimiz toplumsal dertlere devadır.

Ülkemizin eğitim sistemine anaokulu’ndan Üniversiteye Mesnevi okuma, oyun, tiyatro, drama, çizim vb eğitimleri serpiştirilmelidir, ilgilisine hürmetle duyurulur. Mesnevi de hikayeler içinde verilmek istenen öğütler akılda kalıcıdır. Mesnevi birçok değeri (kurnazlık, şan, şöhret, para, konuşmak, güzellik...) aşağılık, insanın mutsuzluğuna sebep veren şeyler olduğunu ifade eder. 03.09.2020

Kaynakça:

1-Mesnevi Tercemesi ve Şerhi - Abdulbaki Gölpınarlı-İnkilap Yayınevi, İstanbul, 2000

2-Mevlana Celaleddin Rubailer-Abdülbaki Gölpınarlı-Remzi Kitabevi, İstanbul, 196