Periton diyalizi, hastanın böbreğinin artık yeterli temizlemeyi sağlayamadığı kronik böbrek yetersizliği durumunda kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir.

Periton; karın boşluğunda bulunan, karın duvarının iç kısmını ve organları saran bir zardır.Yarı geçirgen bir zar olan periton, kandan toksinlerin ve atık ürünlerin geçişine izin verir.Kanı zararlı atıklardan temizlemek için hastanın kendi karın zarının (periton) filtre yerine kullanıldığı diyaliz şekline periton diyalizi (karın diyalizi) adı verilir.

Periton diyalizi uygulaması için hastanın karın boşluğuna küçük bir ameliyat ile üzerinde çok sayıda deliği bulunan, ince, yumuşak, silikondan yapılmış kalıcı bir tüp (periton kateteri) yerleştirilir.Bu kateter,diyaliz sıvısını karın boşluğuna doldurmak ve boşaltmak için gereklidir.Kateterin bir kısmı karın boşluğu içindeyken, bir kısmı da vücudun dışındadır.Peritonkateteri, kendisini yerinde tutan sabitleyicilere sahiptir. Bir süre sonra sabitleyicilerin etrafında vücut dokusu gelişecek, bu dakatetere gerekli sabitliği sağlayacaktır.

 Özel olarak hazırlanmış torbalarda bulunan diyaliz sıvıları bu kateter aracılığı ile hastanın karnına doldurulur. Diyaliz sıvısı karında kaldığı süre içinde kandaki zararlı maddeler karın zarından süzülür ve diyaliz sıvısının içine geçer. Hastayı takip eden doktorun önerisine göre belli bir süresonra kirlenmiş olan bu sıvı yine kateter ile vücut dışına boşaltılır. Böylece kandaki zararlı maddelerin bir kısmı dışarı atılmış olur. Daha sonra hastanın karnına tekrar yeni bir diyaliz sıvısı verilir; bu sıvı karında bekletilir ve sonrasında tekrar boşaltılır. Periton diyalizi bu şekilde tekrarlanarak zararlı maddeler sürekli şekilde vücut dışına alınır ve hasta, bu şekilde yaşantısını sürdürür. Her bir serumun takılması ve boşaltılmasına “değişim” adı verilir. Bir değişimin doldurma ve boşaltma işlemi yaklaşık 20-30 dakika kadar sürmektedir.

Periton diyalizi uygulamasını hasta kendi yapar. Değişimler sırasında temizlik kurallarına çok önem verilmelidir. Periton diyalizine başlamadan önceüç hafta  süreyle,takip yapılacak olan diyaliz merkezinde hastaya periton diyalizi hemşiresi tarafından eğitim verilir. Eğitim sonrası hasta, periton diyalizinievinde kendisi uygular, ayda bir kez  diyaliz merkezine kontrol içinbaşvurur.

Periton diyalizi iki şekilde yapılabilir:

1.     Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi (SAPD)

2.     Aletli Periton Diyalizi (APD)

Sürekli Ayaktan Periton Diyalizinde günde 4-5 değişim gerçekleştirilir. Hastayı takip eden hekim, günde kaç değişimin gerekli olduğunu belirler. Genellikle 2 litre diyaliz sıvısı karna verilir.Diyaliz solüsyonunun karın boşluğu içinde  kaldığı süreye bekletme süresi denir. Bu süre  gündüz yaklaşık 4-6 saat ve gece ise 6-8 saat kadar sürer. Kanın temizlenmesi işlemi de bu bekletme sırasında meydana gelir. 

Sürekli ayaktan periton diyalizi

Aletli Periton Diyalizinde değişimler, cycler adı verilen bir cihazın yardımıyla gece gerçekleşir. Hasta cycler cihazına yaklaşık 8-10 saat bağlı kalır. Diyaliz sıvısı, cyclercihazından  hastaya özel bir set ile verilir. Cihaz, hasta uyurken periton boşluğundaki diyalizatı otomatik olarak boşaltır, tekrar doldurur vebu işlemleri gece boyunca tekrarlar. Sabah, hasta cihazla  bağlantısınıkeser ve günlük hayatına döner. Okuluna veya işine gidebilir.

  Hastaların, ayda bir kez,kendilerini takip eden doktor tarafından kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu kontrol sırasında hastanın laboratuvar sonuçları, tedavisi ve diyeti gözden geçirilir. Kan basıncı, nabız, ateş ve vücut ağırlığı kontrol edilir. Periton kateteri ve çıkış bölgesi muayene edilir. Tutulan kayıtlar incelenir.

Periton diyalizinin avantajları:

·        Böbrek fonksiyonu daha iyi ve daha uzun süreli korunur

·        Damar giriş yoluna gerek yoktur

·        Daha iyi kan basıncı kontrolüsağlar

·        Daha iyi sıvı kontrolü sağlar

·        Sıkı bir diyet gerekmemektedir

·        Daha özgür yaşam stili sağlar

·        Kalp ve damar sistemine yük çok az olduğundan özellikle yaşlı hastalarda ve çocuklarda uygulanması tercih edilir

·        Tedavi, hastanın kendisi tarafından evinde uygulanmaktadır

·        Tedavi ile ilgili verilen eğitim, basit ve kısa sürelidir

·        Bir diyaliz merkezine bağlılık gerekmemektedir

Periton diyalizinin dezavantajları:

·        Enfeksiyon riski (periton zarının enfeksiyonu, katetere bağlı enfeksiyonlar)

·        Günlük uygulama gerektirmektedir

·        Diyaliz sıvısı karında dolgunluk oluşturacağı için, hasta karında  şişkinlikten yakınabilir

Periton diyalizinde hijyen kurallarına dikkat etmek ve özellikle de ellerin temizliği, enfeksiyonlardan korunmak ve sağlıklı diyalizin yapılabilmesi için çok  önemlidir.

Periton diyalizi; damar problemleri olan hastalar, ciddi kalp ve damar hastalıkları olan hastalar, tam gün çalışan hastalar, küçük çocuğu olan anneler, bebek ve çocuklar, yaşlı hastalar, diyaliz merkezlerinden uzakta yaşayan hastalar, özgür bir yaşam isteği olan hastalar  için uygun bir tedavi yöntemidir.