Böbrek hastalıklarında, hastalarda değişik belirti ve bulgular gözlenir. Hastaların kanlı idrar, yan ağrısı, idrar miktarında azalma, gece idrara çıkma ya da bacaklarda şişlik, tansiyon yükselmesi gibi şikayetleri olabilir.

Prof. Dr. Ömer Faruk Karataş

Üroloji ve Androloji Uzmanı

Böbrek hastalıklarında, hastalarda değişik belirti ve bulgular gözlenir. Hastaların kanlı idrar, yan ağrısı, idrar miktarında azalma, gece idrara çıkma ya da bacaklarda şişlik, tansiyon yükselmesi gibi şikayetleri olabilir. Çoğu hastanın ise hiçbir şikayeti olmayabilir. Başka sebeple ya da kontrol amaçlı yapılan kan tahlilleri sırasında serum kreatinin düzeyinde yükseklik tespit edilebilir.

Kreatinin düzeyi yüksek çıkan hastalar böbrek hastalıkları açısından değerlendirilir. Şikayetleri iyice sorgulanır, hastalar kapsamlı muayene edilir. Böbrek hastalığı tanısını koyma ve hastalığın ilerleyişini tahmin etmede serum kreatinin düzeyi ve kreatinin düzeyi kullanılarak hesaplanan GFR değeri büyük önem taşır.

Böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesini anlamak için öncelikle böbreğin nasıl çalıştığını bilmek gerekir. Böbrekler vücutta metabolize edilen artık maddelerin (üre, kreatinin ve ürik asit…) atılması ve vücut için gerekli olan su ve elektrolitlerin ayarlanmasında görevlidir. Sağlıklı böbrekler dakikada yarım fincan kadar kanı süzer, atık maddelerden arındırır ve idrar haline getirir.

Kreatinin nedir?

Kreatinin, böbreklerin çalışmasının değerlendirilmesinde önemli rolü olan bir belirteçtir. Kreatinin düzeyine hem kanda hem de idrarda bakılabilir. Kanda, böbreklerin çalışmasını değerlendirmede kullanılan GFR hesaplamasında yer alır. Kreatinin düzeyi böbrek hastalıkları konusunda yol göstericidir.

Kreatin insan vücudunda iskelet kas hücrelerinde bulunur. Kırmızı et tüketimiyle de alınır. Kimyasal olarak kreatin’in içerisindeki suyu kaybetmesi sonucu ortaya çıkan ürün ise kreatinin’dir. Bu geri dönüşümü olmayan bir işlemdir. Kreatinin oluştuktan sonra tekrar geri kreatin haline gelemez.

Kan dolaşımına sürekli sabit bir miktarda kreatinin, kaslardan kana geçer. Kaslarla yakın ilişkili olan kreatininin günlük üretim miktarı, kişinin mevcut kas kitlesiyle ilişkilidir. Kas kütlesi fazla olan, iri yarı kişilerde normal olarak kreatinin düzeyi yüksek olabilir. Yine kaslarla ilişkili olması kreatinin düzeylerinin; ırk, yaş ve cinsiyete göre değişkenlik göstermesine sebep olur.

Kreatinin böbreklerden süzülür. Sonuçta kan kreatinin düzeyi, kaslar tarafından üretilen miktar ve böbrekten süzülen miktar (GFR) arasındaki dengeyi temsil eder. Bütün hastaların kas kütlelerinin sabit kaldığı ve GFR’nin değişmediği sürece kreatinin düzeylerinin de sabit kalması beklenir.

Kreatinin normal düzeyi nedir?

Serum kreatinin değerleri ırk ve cinsiyete göre değişkenlik gösterir. Sonuçlar değerlendirilirken, bu durumun göz ününde tutulması gerekir. Kreatinin;

Kadınlarda 0.5-1.1 mg/dl Erkeklerde 0.6-1.2mg/dl arası normal kabul edilir. Ancak bu değerler laboratuvara göre, ölçüm tekniğine göre ufak değişkenlik gösterebilir. O yüzden üst sınır için referans değere bakmak daha doğrudur. Kadınlarda serum kreatinin değeri, daha düşük kas kütleleri ve kreatinin atılım hızlarının düşük olması nedeniyle bir miktar daha düşüktür.

Kreatinin yüksekliği nedir?

Serum kreatinin değerinin referans aralığı üst sınırının üzerinde olması kreatinin yüksekliği olarak kabul edilir. Kabaca kadınlarda 1.1mg/dl, erkeklerde 1.2 mg/dl üzerinde olması patolojik kabul edilebilir. Ancak öncelikle bir ölçüm daha yapılarak yükseklik teyit edilmeli, hasta kreatinin yüksekliğine yol açan durumlar açısından sorgulanmalıdır.

Kreatinin yüksekliği belirtileri nelerdir?

Kreatinin yüksekliğinin düzeyi ile belirtilerin şiddeti direkt orantılı değildir. Bazı hastaların kreatinin düzeyleri çok yüksek olup hiçbir şikayetleri olmayabilir. Sıklıkla kreatinin yüksekliği böbrek yetmezliği ile ilişkilidir. Altta yatan hastalığa bağlı olarak, hastalarda böbrek yetmezliğinin farklı belirtileri görülebilir.

• Halsizlik
• Susuzluk hissi, deride kuruma
• Ödem
• Nefes darlığı
• Kafa karışıklığı
• Bulantı, kusma

Kreatinin yüksekliği görülen durumlar nelerdir?

Böbreklerin çalışmasında bozukluk yapan bütün durumlarda kreatinin düzeylerinde yükselme olur. Bu duruma yol açan sebebin yeni mi geliştiği yoksa eskiden beri mi devam ettiğini ayırt etmek gerekir. Yeni gelişen problemler hemen fark edilirse düzelme şansı vardır.

• Tansiyon yüksekliği olan hastalar
• Diyabeti olan hastalar
• Bazı ilaçlar (simetidin, bactrim gibi…)
• Aşırı kırmızı et içeren öğünler sonrası kısa süreli yükselmeler olabilir
• Üriner sistem enfeksiyonları
• Üriner sistemde tıkanıklağa yol açan durumlar (taş, tümör gibi)
• Rabdomiyoliz (anormal ve aşırı kas yıkımı olması durumu)

Kreatinin düşüklüğü nedir?

Serum kreatinin düzeyinin kadınlarda 0,5mg/dl, erkeklerde 0.6gr/dl altında olması durumudur. Yaşlılarda, bebek ve çocuk yaş grubunda mevcut normalin alt değerinin altındaki düzeyler normal kabul edilir. Yaşa göre verilen referans değerinin esas alınması gerekir. Kas kütlesi düşük kişilerde, beslenme bozukluğu olanlarda, ciddi kronik hastalığı olanlarda yaşa göre beklenen serum kreatinin düzeyinden düşük kreatinin seviyeleri görülebilir.

Yorumlar